موقوفات

کتابخانه و موزه ملی ملک تهران

شرح فعالیت

كتابخانه و موزه ملي ملك تا سال 1375 خورشیدی در خانه ملك در بازار بین‌الحرمین تهران برپا بود. حاج حسين آقا ملک اما از آغاز كار، گسترش آن را از نظر دور نداشته، بناي ساختماني بزرگ‌تر را پيش‌بيني كرده بود؛ بنابراين قطعه زمينی بزرگ را در باغ ملي تهران (مکان كنوني موسسه) در 29 تير 1323 خورشیدی براي ساختمان جديد كتابخانه و موزه وقف كرد. بنای ساختمان جديد در زمان زندگی حاج حسين آقا ملك ممكن نشد، اما سرانجام آستان قدس رضوي، طراحي و بناي ساختمان جديد را در سال 1364 خورشیدی آغاز کرد و در 1375 خورشیدی به پايان برد.

كتابخانه ملي ملك با داشتن بیش از 19 هزار عنوان نسخه نفيس خطي، يكي از شش مجموعه بزرگ نسخه‌های خطي در ایران در کنار كتابخانه‌های ملي، آستان قدس رضوي، مجلس شوراي اسلامي، آيت‌الله مرعشي نجفي و دانشگاه تهران به شمار می‌آید.

ویژگی و امتياز كتابخانه ملی ملك در اين ميانه به ارزش هنري و محتوایی نسخه‌ها و کتاب‌ها است که حسین آقا ملک با حساسیت و تیزبینی ویژه برگزیده و گلچین کرده است. کتابخانه در کنار نسخه‌های خطی و چاپ سنگي، بیش از یکصد هزار جلد كتاب چاپي به زبان‌های گوناگون، همچنین نشریاتی از دوره قاجار تاکنون در زمینه‌های علوم، فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی همچون روزنامه‌های وقایع اتفاقیه، دولت عِلّیه ایران به همراه سالنامه‌های ایران و دولت عِلّیه ایران، هزاران برگ سند و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری در خود دارد. نسخه دیجیتال روزنامه‌های قدیمی و برخی پایگاه‌های اطلاعاتی مطبوعات، افزون بر امکان تماشای نسخه‌های چاپی در تالار نشریات وجود دارد. بخشی مهم از كتاب‌هاي چاپي به پيش از سال 1320 خورشيدي متعلق بوده، در زمره نخستين كتاب‌هاي چاپي ايران به شمار می‌آیند. کتابخانه ملی ملک، دو تالار مطالعه عمومی آقایان و بانوان و یک تالار ویژه محققان و نشریات، با خدمات و امکاناتي گوناگون برای پژوهشگران همچون برخورداری از منابع مرجع، دیداری و شنیداری و شبکه جهانی اینترنت، خدمات مشاوره در جست‌وجو و دستیابی به اطلاعات تخصصی پایگاه‌های اطلاعاتی کتابخانه و دیگر مرکزهای همسان، دارد. كتابخانه همچنین امکاناتی مناسب براي انجام کارهای فني مانند فراهم‌آوري و سفارش منابع اطلاعاتي، فهرست‌نويسي و سازمان‌دهي منابع اطلاعاتي، فناوري اطلاعات و ارایه تصویر نسخه‌های خطی و چاپ سنگی با شرایط ویژه و انجام مراحل حضور و غیر حضوری اداری فراهم آورده است. بهره گیری از خدمات تالارهای کتابخانه برای همگان با ارایه کارت معتبر شناسایی آزاد است.

اهداف موسسه كتابخانه و موزه ملي ملک طبق اساس‌نامه عبارت است از:

1- پيشبرد معارف

2- اجراي وقف‌نامه مرحوم ملك و اشاعه فرهنگ وقف

3- حراست و حفظ گنجينه كتابخانه

4- گردآوري، بهنگام‌سازي و توسعه منابع كتابخانه

5- نگهداري، بازشناسي و معرفي آثار فرهنگي هنري ادوار گذشته

6- گردآوري مجموعه نفايس و آثار هنري متناسب با گنجينه به ميراث نهاده شده واقف

موزه ملی ملك، گنجينه‌ای سه هزار ساله از آثار و اشيای ارزشمند تاريخی

موزه ملی ملك، گنجينه‌ای سه هزار ساله از آثار و اشيای ارزشمند تاريخي دارد. آثار تاریخی کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون در 11 نمایشگاه دایمی و نگارخانه‌ای برای برپایی نمایشگاه‌های دوره‌ای به ترتیب زیر به نمایش درآمده‌اند؛

** تالار موزه سکه :

هزاران قطعه سكه و مدال تاریخی از دوران پيش از هخامنشي (از سده ششم پيش از ميلاد) تاكنون، به همراه نقشه‌های تاریخی از پهنه جغرافیایی ایران در هر دوره تاریخی و توضیحاتی درباره سلسله‌ حکومت‌های ایران از دوره هخامنشی تا امروز.

** تالار موزه ای خاندان غفاری و کمال‌الملک :

مجموعه تابلوهاي نقاشي محمد غفاري، نقاش سرشناس تاريخ معاصر ايران به همراه آثار هنرمندان ديگر خاندان غفاری همچون میرزا ابوتراب و ابوالحسن‌خان غفاری (صنیع‌الملک)

** تالار موزه تک اثر :
نمایشگاهی فصلی برای نمایش یک اثر از مجموعه آثار نادیده موجود در مخزن‌های آثار موزه، همراه با تابلوها، توضیحات و نماهنگ‌های جذاب و پرداختن به آن از منظرهای گوناگون.

** تالار موزه حاج حسین آقا ملک :
مجموعه شرح حال، آثار، دست‌نوشته‌ها، تصویرها و دیگر وسایل شخصی حاج حسین آقا ملک به همراه تندیسی زیبا و هنرمندانه از وی، همراه با نقشه بزرگ موقوفات ملک در خراسان، بازطراحی اتاق شخصی وی در خانه پدری

** تالار موزه خوش‌نویسی و نگارگری:
مجموعه‌اي از آثار برجسته خوش‌نويسي از بزرگ‌ترين و نامدارترين خوش‌نويسان ايران و اسلام به همراه آثار نگارگري، لاكي (روغنی)، اسناد و نسخه‌هاي نفيس خطي، با ویژگی نمایش سیر دگرگونی و تکامل خط‌های ایرانی اسلامی از خط کوفی تا خط نستعلیق.

** تالار موزه آثار لاکی :
مجموعه قلمدان، جلد لاكي، قاب‌آيينه و سرچسب‌دانِ آراسته شده با نقاشي لطیف و شاعرانه هنرمندان ایرانی از دوره‌های صفوی و قاجار.

** تالار موزه آثار اهدایی بانو عزت‌ملک ملک:
گنجينه‌اي از تابلوهاي نقاشي قاجاري، نسخه‌هاي خطي، قلمدان، اسناد تاریخی همچون وقف‌نامه و مبایعه‌نامه، سرقليان و آثار لاكي.

** تالار موزه اسناد:
دربرگیرنده گزیده سندهای گوناگون تاریخی (به زودی گشایش می‌یابد)

** تالار موزه تمبر:
مجموعه‌ای گزیده از نفیس‌ترین تمبرهای جهان و ایران با امکان جست‌وجو در میان تمبرهای مجموعه حاج حسین آقا ملک. در این نمایشگاه، عکس تمبر خود را می‌توانید بسازید و به یادگار ببرید.

** تالار موزه هزارداستان :
رنگین‌کمانی جذاب از نسخه‌های خطی تاریخ تمدن اسلام و ایران برپایه روایت‌گری و داستان‌سرایی، همراه با نگاره‌هایی از داستان‌های پرآوازه تاریخی.

** تالار موزه هنر و زندگی :
گنجینه‌ای از آثار و اشیای تزیینی در شاخه‌های گوناگون هنری با هدف نمایش نقش هنر در زندگی ایرانی در تاریخ.

** تالار موزه علوم اسلامی :
طبقه‌بندی دانش‌ها در تمدن اسلامی- ایرانی، به همراه معرفی دانشمندان ایرانی مسلمان و بازشناسی گوشه‌هایی از دستاوردهای آنان در زمینه علوم دقیقه.

بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دیجیتال به ویژه نمایشگرهای لمسی و امکانات شنیداری و دیداری از ویژگی‌های پاره‌ای تالارهای موزه‌ای به شمار می‌آید. همچنین در سرسرای دوم امکان جست‌وجوی دیجیتال در میان گنجینه آثار فراهم شده است. کتابخانه و موزه ملی ملک برای گسترش خدمات در زمینه فناوری دیجیتال، بسترهایی همچون پایگاه مجازی (پورتال)، کتابخانه دیجیتال و نمایشگاه مجازی کمال‌الملک راه انداخته است. همچنین نرم‌افزار (Application) موبایل کتابخانه و موزه ملی ملک ویژه تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند (سیستم‌های ios و android ) طراحی شده است که به مخاطبان امکان جست‌وجو در نسخه‌های خطی، چاپ سنگی و سربی و کتاب‌های چاپی مجموعه می‌دهد.

برپایی نمایشگاه در نگارخانه (نمايش موقت آثار موجود در كتابخانه و موزه و نمايش آثار مجموعه‌داران خصوصي و هنرمندان فعال در زمينه هنرهای اسلامی- اسلامي)، برگزاری نمایشگاه‌های سیار (ارایه بسته‌های نمایشگاهی از تصویر آثار گنجینه به گالری‌ها، موزه‌ها، مراکز علمی و تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و مدرسه‌های سراسر کشور)، خدمات آموزشی ویژه کودک و نوجوان (برگزاری تورهای آموزشی موزه‌ای در مدرسه‌ها و مجتمع‌های فرهنگی، تشکیل کارگاه‌های عملی برای تورهای گروهی کودک و نوجوان و طراحی و اجرای تورهای بازدید هدفمند از آثار گنجینه به همراه ارایه سرگرمی‌های موزه‌ای مانند پازل‌های سکه و نقاشی) و برگزاری نشست‌های تخصصی و دوره‌های عالی آموزشی در حوزه‌ فرهنگ و هنر سنتی اسلامی- ایرانی، از دیگر خدمات ارایه‌شده به مخاطبان است.

سرسراي ملك نیز با ظرفيت گردهم‌آیی بيش از یکصد نفر، برای برگزاری مراسم و آیین‌های فرهنگی آمادگی دارد. مرمت آثار موزه‌ای و نسخه‌های خطی، مستندنگاری به روش اسكن و عکاسی صنعتی، صحافی و جلدسازی به شیوه‌های مدرن و تخصصی، از دیگر خدمات فرهنگی و تخصصی کتابخانه و موزه ملی ملک است. فروشگاه محصولات فرهنگی موسسه، تولیدات گوناگون مرتبط با حوزه فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی در زمینه‌های کتاب و کتابچه، اشیای تزیینی هنری، اقلام و کالاهای تبلیغاتی، آثار دیداری و شنیداری و هدایای فرهنگی به ویژه تولیدات برگرفته از گنجینه آثار کتابخانه و موزه ملی ملک به مخاطبان ارایه می‌دهد.